Het fotograferen van schilderijen

door Frank van de Loo

Fotograferen doe ik bijna mijn hele leven. Op mijn 12e leerde ik beelden en herinneringen vast te leggen met mijn kleine bakelieten Kodak box camera. Overheersten in het begin de vakantiekiekjes, werden het tijdens mijn opleiding tot architect gebouwen en straatbeelden. Steeds kreeg ik betere spullen te pakken en fotografeerde uiteindelijk met camera’s met verwisselbare lenzen waaronder een architectuurlens waarmee ik het perspectief kon beïnvloeden. Architectuurfotografie is nog steeds belangrijk, maar tegenwoordig fotografeer ik regelmatig musici tijdens hun optreden en probeer daar de emotie, het in het moment zijn, vast te leggen en er sterke plaatjes van te maken. Toen ik in het kader van de digitalisering van het LOO-archief gevraagd werd om schilderijen te komen fotograferen, zag ik een nieuwe uitdaging en ben ik daar graag op ingegaan.

Het LOO-archief moet toekomstbestendig worden, het wil daarvoor relevante informatie over familieleden ‘duurzaam’ digitaal vastleggen. Met duurzaam wordt bedoeld dat, bijvoorbeeld over vijftig jaar, het gearchiveerde, digitale bestand nog te openen is en zonder kwaliteitsverlies kan worden afgedrukt.

Mijn werkwijze

Het vastleggen van ruimtelijk beeldmateriaal, zoals complete schilderijen en ingelijste foto’s, gaat niet altijd even gemakkelijk. Veel schilderijen hangen bij mensen thuis en zelden zo dat ik meteen een foto kan maken en klaar ben. Reflectie, gedeeltelijke beschaduwing en/of slecht licht maken het al moeilijk, en soms hangt het op een lastig bereikbare plek. Het schilderij van de muur nemen ligt dan voor de hand, maar kan helaas niet altijd. Het leidt ertoe dat ik door het samenvoegen van meerdere opnames van hetzelfde object het gewenste resultaat moet zien te bereiken. Dat gebeurt dan in de nabewerking thuis. Op locatie begin ik met een frontale foto om de juiste verhouding van hoogte op breedte vast te leggen.

Dan controleer ik op schaduw: is die op te heffen en heeft het schilderij overal min of meer dezelfde belichting? Is dat geregeld dan kijk ik of er reflecties zijn, van een lamp of raam, of van de fotograaf zelf. Ik zoek dan een positie van waaruit ik die reflecties niet zie, bijvoorbeeld van schuin-opzij, en maak dan de foto.

Het perspectiefbeeld dat dat oplevert moet ik nabewerken en plak dat dan over de afbeelding van de eerder gemaakte frontale opname heen. Er ontstaat zo een samengesteld bestand waarin alles in de hoogste fotokwaliteit en zonder kwaliteitsverlies zit opgeslagen, en dat eventuele later nog kan worden aangepast. Dit bestand is echter niet duurzaam. Het is slechts een tussenstap.

Voor de daadwerkelijke archivering moeten van de eindresultaten duurzame archiefbestanden worden gemaakt. Dit gebeurt volgens de PDF/A-1b standaard, een variant van het gewone PDF-formaat, dat specifiek is ontwikkeld voor duurzame archivering. Naast dit archiefbestand wordt er van de portretfoto’s ook een voor drukwerk geschikt, duurzaam Tiff-beeldbestand gemaakt in de hoogst haalbare fotokwaliteit, met hoge resolutie en hoge kleurdiepte, en dus een maximum aan kleurnuances en details.

Alleen het beeld en de naam van het bestand geven weinig detailinformatie prijs. Zowel in het PDF/A-1b archiefbestand als het TIFF beeldbestand worden daarom als meta-informatie alle objectgegevens (wie is de geportretteerde, wie is de schilder, van welk jaar is het schilderij, etc.) vastgelegd. Dit gebeurt volgens de IPTC-Metadata standaard die ook door musea en fotoagentschappen wordt gebruikt.

Naast de foto(s) van het geschilderde portret maak ik close-ups van de signering en datering op het schilderij en van andere interessante details zoals een zegelring of familiewapen. Als de achterkant van het schilderij zichtbaar is en er staat iets genoteerd, wordt dat ook gefotografeerd. Deze close-ups worden enkel gearchiveerd volgens de PDF/A-1b standaard.

Bovenstaand verhaal geeft hopelijk een aardig beeld van hoe familie-rekwisieten kunnen worden vereeuwigd voor het familiearchief.

Op voorbeeldafbeelding: Maria (M.L.H.) Goossens *14-9-1856 (LOO-Archief # i00915), gehuwd met Louis (L.M.J.H.) van de Loo *8-9-1846 (LOO-Archief # i00898), signatuur H. Windhausen – 1902